Wernisaż i prelekcja o domach podcieniowych Wysoczyzny Elbląskiej

Elbląg zgromadził miłośników architektury wiejskiej – pod strzechami i w korytarzach kamieniczek znów rozmawiano o domach, które kiedyś definiowały pejzaż okolic. Wystawa i spotkanie przyciągnęły tych, którzy chcą zobaczyć zabytki zanim znikną z krajobrazu. W sali wystawowej w Kamieniczkach zapanowała mieszanka fachowej wiedzy i osobistych opowieści mieszkańców.

• Wernisaż w Kamieniczkach Elbląskich ożywił zdjęcia i wspomnienia
• Domy podcieniowe Wysoczyzny Elbląskiej – co pokazano i dlaczego to ważne
• Walka o zachowanie i historia jednego domu

Wernisaż w Kamieniczkach Elbląskich ożywił zdjęcia i wspomnienia

Organizatorem wydarzenia byli Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej oraz Departament Kultury i Organizacji Imprez Urzędu Miejskiego w Elblągu. Spotkanie rozpoczęło się o godzinie 18:00 w środę 26 listopada 2025 w sali wystawowej przy ul. Św. Ducha 3-4. Na ścianach powieszono fotografie dokumentujące domy podcieniowe z kilku miejscowości regionu, a wieczór uzupełniła prelekcja przewodniczki terenowej Benity Kończak.

Fotografie i opowieści pokazały zarówno urodę typowych konstrukcji, jak i skalę zagrożenia — część budynków jest zamieszkana, inne popadają w ruinę. Po wernisażu wystawa pozostaje do obejrzenia w Kamieniczkach — organizatorzy podkreślają, że to szansa zobaczyć te domy „na żywo”, póki jeszcze stoją.

Domy podcieniowe Wysoczyzny Elbląskiej – co pokazano i dlaczego to ważne

Tematem tegorocznych obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa były właśnie domy podcieniowe – element architektury, który niegdyś występował powszechnie we wsiach regionu. Na zdjęciach znalazły się obiekty z miejsc takich jak Próchnik, Łęcze, Huta Żuławska, Kamionek Wielki, Kamiennik Wielki. Spacer i wystawa zorganizowane 20 września w Łęczu miały na celu przybliżyć genezę tych budynków, ich rolę w wiejskim układzie oraz historię konkretnych domów.

Z materiałów wynika, że ze 11 domów stojących na terenie Parku tylko 6 jest zamieszkanych. Pozostałe obiekty są opuszczone i podlegają postępującej degradacji lub ruiny. Organizatorzy pokazują zdjęcia jako dokument i zachętę do obejrzenia budynków na miejscu.

Walka o zachowanie i historia jednego domu

W opowieściach uczestników pojawiła się także konkretna historia – dom z 1772 roku w Kamionku Wielkim, który próbuje ratować Maja Pietrasik, założycielka Stowarzyszenia Zachowania Krajobrazu Kulturowego „Elfrida”. Remont obiektu trwa od kilku lat i służy za przykład, że ratowanie takich budynków wymaga czasu, pieniędzy i lokalnego zaangażowania.

Wystawa ma nie tylko wartość dokumentacyjną, lecz także edukacyjną – pokazuje, jak wyglądają konkretne etapy zanikania budynków i jakie działania podejmują pasjonaci oraz organizacje. To ważne w kontekście planów ochrony krajobrazu kulturowego regionu.

Wystawa zdjęć wraz z relacją z wydarzenia będzie dostępna w Kamieniczkach Elbląskich do końca roku - to ostatnia okazja, by zobaczyć te budynki w dokumentacji fotograficznej i poczuć ich atmosferę na miejscu. Dla mieszkańca to szansa nie tylko na spojrzenie w przeszłość, lecz również na zastanowienie się, czy i jak można włączyć się w drobne działania ratunkowe: rozmowa z właścicielem, zgłoszenie stanu technicznego władzom konserwatorskim lub wsparcie inicjatyw społecznych może przyspieszyć ochronę wspólnych pamięci w krajobrazie.

na podstawie: Urząd Miejski w Elblągu.